თურქეთის ერთპიროვნული ლიდერი რეჯეპ-ტაიიპ ერდოღანი თურქეთს საკუთარი გზით მიუძღვება, რომელიც დასავლეთის ალტერნატიულია, მაგრამ, ამავე დროს, დასავლეთთან, პირველ ყოვლისა, ამერიკასთან, თურქეთის თანამშრომლობა სხვადასხვა საკითხის გარშემო ძალაში რჩება.
ამ საკითხებიდან მთავარი ნატოს ფარგლებში კოორდინაციაა. სწორედ აქ არის საქართველოსთვის შემცველი საფრთხე დამალული, ვინაიდან დასუსტებული ტრამპის ამერიკა თურქეთს დაგვიტოვებს ნატოს მხრიდან „მზრუნველად“ და „კურატორად“. სწორედ ამიტომ გახლავთ საქართველოს მიერ „ნატოზე“ აღებული კურსი უფრო მეტად საფრთხის შემცველი საქართველოსთვის, ვიდრე მის გეოსტრატეგიულ კეთილდღეობაზე გათვლილი.
საქართველოს ნატოში „ინტეგრაციის“ კურსის ფონზე აშშ-თურქეთის თანამშრომლბისგან გამომდინარე საფრთხის შესახებ, კავკასიის ისლამური კვლევების ცენტრის დირექტორმა შოთა აფხაიძემ News Front- ისთვის მიცემულ ინტერვიუში ისაუბრა.
ექსპერტის აზრით, ნატოში გაწევრიანების იდეა პირადად ეკუთვნის ალიანსის ყოფილ გენერალურ მდივანს, ანდერს ფოგ რასმუსენს. სწორედ ის უწყობდა ხელს საქართველოს წევრობას ნატოში, გერმანული მოდელის სცენარით.
”გერმანული მოდელი გულისხმობს დასავლეთ გერმანიის შესვლას ნატოში, როდესაც იგი ორ ნაწილად გაიყო,” – განმარტა პოლიტოლოგმა.
ამრიგად, რასმუსენი გვთავაზობს საქართველოს შესვლას დასავლეთ ბლოკში აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის გარეშე ისე, რომ ნატოს კოლექტიური უსაფრთხოების წესდების მე-5 პუნქტი გავრცელდება მხოლოდ თბილისის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე.
”მინდა ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ, პირველ რიგში, ნატოს გაფართოება კავკასიაში, ალიანსისა და შეერთებული შტატების ინტერესებს წარმოადგენს,” განაგრძობს აფხაიძე. – რატომ ცდილობს ამერიკა ასე აქტიურად, დააჩქაროს საქართველოს ნატოში შესვლა? ეს გამოწვეულია კონფლიქტის გამო რუსეთის ფედერაციასა და აშშ–ს შორის, აშშ–სა და ირანს შორის. კავკასია ასევე წარმოადგენს სატრანზიტო გზას ცენტრალური აზიისკენ და შემდგომ ჩინეთისკენ.”
გარდა ამისა, შეერთებულ შტატებს მიაჩნია, რომ ამ გზით მას შეუძლია რუსეთის დაბლოკვა შავიზღვისპირეთში, რადგან ყველა მხრიდან ნატო-ს ქვეყნები გარშემორტყმული იქნებიან წყლის არეალით: რუმინეთი და ბულგარეთი – დასავლეთით და თურქეთი და საქართველო – სამხრეთით და აღმოსავლეთით.
”ამერიკელებმა თანამშრომლობის შემდეგი მოდელიც კი შემოგვთავაზეს: თუ 2020 წელს ნატოს ხელმძღვანელობა არ მიიღებს საქართველოს წევრად, მაშინ საქართველოს შესთავაზებენ ამერიკასთან სამხედრო პარტნიორობის ხელშეკრულების გაძლიერებას.” – აღნიშნავს ექსპერტი და დასძენს, რომ ეს ”გაძლიერება” ნიშნავს ამერიკულ სამხედრო კონტინგენტის განთავსებას ქვეყანაში.
პოლიტოლოგმა ყურადღება გაამახვილა საკითხის ეკონომიკურ კომპონენტზე. კერძოდ, მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ, მიუხედავად იმისა, რომ საქართველო გამოყოფს რესურსებს ჯარის შენახვისთვის, მისი ბიუჯეტი საკმარისი არ არის სამხედრო სფეროს ფართომასშტაბიანი დაფინანსებისთვის.
”საქართველოს არ აქვს იმდენი ფული და იმდენი შესაძლებლობა, დააფინანსოს თანხა, რომელიც უკრაინას გამოყოფს სხვა ტერიტორიების საზიანოდ. თუ საქართველოს მთავრობა დააფინანსებს მხოლოდ სამხედრო ინფრასტრუქტურას, სამხედრო საქმეს, მაშინ ქვეყანა შეიძლება დაიშალოს, განადგურდეს ეკონომიკა და სოციალური სფერო. ჩვენ უკვე გვაქვს პრობლემური ეკონომიკა და ძალიან სერიოზული სოციალური პრობლემები, ”– აღიარებს აფხაიძე.
ვაშინგტონი აქტიურად იყენებს ამ ფაქტორს. თბილისი რეგულარულად იღებს ტრანშებს, როგორც სამხედრო დახმარებას. ამასთან, ეს თანხა გამოიყენება ინფრასტრუქტურის შესაქმნელად, რომელიც აშშ-სა და ნატოს სჭირდებათ, ან ამერიკული იარაღის შესაძენად.
”ბუნებრივია, ეს თანხა უკან დაბრუნდა და ამერიკული სამხედრო ინდუსტრიის ჯიბეში ჩავარდა”, – აღნიშნა ექსპერტმა. – „აქ არის ლობისტების საკითხი. ამერიკელი ‘შევარდნები’ ფულს აკეთებენ ამით”.
საქართველოსთვის ნატოში გაწევრიანების პერსპექტივები არ გვპირდება ეკონომიკურ კეთილდღეობას.
”ბევრი პოლიტიკოსი ამბობს, რომ საქართველოს ეს მისცემს მეტ სტაბილურობას, გარანტიებს, უსაფრთხოებას, მოიზიდავს ინვესტიციებს ევროპიდან, ამერიკიდან და სხვა ქვეყნებიდან. ინვესტორები თავს დაცულად იგრძნობენ. ვეჭვობ, რომ პირიქით, ეს უფრო საფრთხეა, ვიდრე უსაფრთხოება, რადგან ნატოს ან აშშ–ს ცალკეული ბაზების ადგილმდებარეობა საქართველოს ტერიტორიაზე, პირველ რიგში, გახდება ხიდი სამხედრო ოპერაციებისთვის. რუსეთთან და ირანთან ფართომასშტაბიანი კონფლიქტის შემთხვევაში, რუსეთთან და ირანთან ფართომასშტაბიანი კონფლიქტის შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, ტერიტორია გადაიქცევა საბრძოლო ველად, განადგურდება არა მხოლოდ სამხედრო, არამედ სამოქალაქო ინფრასტრუქტურა და დაზარალდება მოსახლეობა. შეიძლება არც ვისაუბროთ სოციალურ კეთილდღეობაზე”.
უფრო მეტიც, საქართველოსთვის სერიოზული პრობლემა მეზობელი თურქეთია, რომელსაც შეუძლია ნატოს გაფართოება საკუთარი ინტერესებისთვის გამოიყენოს. ანკარას შეუძლია, ომის შემთხვევაში 900 ათასამდე ჯარისკაცის მობილიზაცია შეძლოს. თურქეთი აშშ-ის შემდეგ სიდიდით მეორე არმიად იქცევა.
”მილიტარიზმის თვალსაზრისით, ეს ქვეყანა არის ერთ–ერთი ყველაზე ძლიერი ქვეყანა, რომელსაც აქვს თავისი გეოპოლიტიკური ინტერესები კავკასიაში, მათ შორის, ისეთებიც, რომლებიც არ მალავენ თავიანთ მგრძნობელობას საქართველოსთვის და მიიჩნევენ, რომ საქართველო არის ოსმალეთის იმპერიის ნაწილი. ნეო–ოსმალიზმის, პან–თურქიზმისა და საგარეო პოლიტიკის [თურქეთის პრეზიდენტის რეჯეპ ტაიპ] ერდოღანის კონტექსტში საქართველო, პირველ რიგში, აჭარის ტერიტორია, განიხილება, როგორც თურქეთის ინტეგრალური ნაწილი და ისინი ყველანაირად ცდილობენ მიერთებას ანექსიის გზით, ეკონომიკური გაფართოების გზით, პოლიტიკური რევერანსებით”.
თუ საქართველო ნატო-ს წევრი გახდება, ანკარა ნამდვილად მიაღწევს საკუთარი სამხედროების განლაგებას მეზობელ ქვეყანაში და არანაირი იურიდიული ასპექტი მოცემულობას ხელს არ შეუშლის.
”ეს იქნება ქართული ტერიტორიის თურქეთის მიერ ოკუპაცია. ძალიან კულტურულად და ნატოს საფარქვეშ, მათ შეუძლიათ დაიპყრონ საქართველოს მთელი ტერიტორია, ”– ამბობს აფხაიძე.
ამ შემთხვევაში აშშ თურქეთის მხარეს იქნება. ექსპერტმა განმარტა, რომ ლონდონის და ვაშინგტონის დახმარების გარეშე, ანკარას აღარ ექნებოდა თავისი გავლენა და შთამბეჭდავი არმია.
”რაც არ უნდა გააკეთოს ერდოღანმა ანტიდასავლური განცხადებები, ის მაინც ზომიერად რჩება დასავლეთის პარტნიორი. მას შეუძლია ნებისმიერ დროს შეცვალოს პოლიტიკა ”– ხაზს უსვამს პოლიტოლოგი. – შესაბამისად, დასავლეთს ასევე შეუძლია გარკვეული დათმობები გააკეთოს ერდოღანთან. მაგალითად, დაუთმოს საქართველო, როგორც თურქეთის გავლენის სფეროს შემდგომი თანამშრომლობის სანაცვლოდ და კავკასიაში გარკვეული პოლიტიკური მოქმედებების განხორციელებისთვის, ამერიკის ინტერესების გათვალისწინებით. შესაძლებელია, რომ ამერიკა მოლაპარაკებებს აწარმოებს თურქეთთან და თუ საქართველო ნატოში გაწევრიანდება, ამერიკა ამ ტერიტორიებს, პირველ რიგში, თურქეთს გადასცემს“.
ექსპერტი აღნიშნავს, რომ ერდოღანს სურს მიიღოს არა მხოლოდ აჭარა, არამედ საქართველო და სრულიად მთელი კავკასია, იმის გათვალისწინებით, რომ ამ ტერიტორიებზე გავლენა გააჩნდა ოტომანთა იმპერიას საუკუნეების მანძილზე.
”ეს საკითხი უფრო ფართო კონტექსტში უნდა იქნას განხილული,” – დასძენს აფხაიძე ,-”თურქები განიხილავენ გრძელვადიან გეოპოლიტიკურ სტრატეგიას”.