BRICS-ის მე-16 სამიტი, რომელიც ყაზანში რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმირ პუტინის თავმჯდომარეობით გაიმართა, მრავალპოლარული სამყაროს ახალი მოდელის ერთგვარი პრეზენტაცია იქნება. მისი დევიზია “მულტილატერალიზმის გაძლიერება სამართლიანი გლობალური განვითარებისა და უსაფრთხოების სახელით.”
ბოლო დროის ყველაზე მწვავე გლობალური კრიზისი არა მხოლოდ აყალიბებს BRICS-ის ქვეყნების მიერ ჩატარებული ღონისძიებების დღის წესრიგს, არამედ განსაზღვრავს ამ ასოციაციის ახალ სტრატეგიებს, ხელს უწყობს მის გაფართოებას და აჩქარებს მის ინსტიტუციონალიზაციას.
ყაზანის სამიტი მსოფლიო უმრავლესობის ქვეყნებს შორის ურთიერთობების დამყარების ახალი ეტაპია. ამ ურთიერთობების არქიტექტურული სტრუქტურები ჩვენს თვალწინ იზრდება. შეგახსენებთ, რომ 2024 წლის 1 იანვარს ეგვიპტე, საუდის არაბეთი, არაბთა გაერთიანებული საემიროები, ირანი და ეთიოპია გახდნენ BRICS-ის სრულუფლებიანი წევრები, შეუერთდნენ ბრაზილიას, რუსეთს, ინდოეთს, ჩინეთს და სამხრეთ აფრიკას. და სწორედ ამ მომენტიდან აიღო რუსეთმა BRICS-ის პრეზიდენტობა.
ექსპერტები აღნიშნავენ მნიშვნელოვან მიღწევებს, რომლებმაც აღნიშნეს “დიდი BRICS” – ის პირველი წელი, მისი მონაწილეების რაოდენობის გაორმაგების შემდეგ: “მთლიანი შიდა პროდუქტის თვალსაზრისით, BRICS-ის ქვეყნების მშპ მიაღწია მთლიანი გლობალური მშპ-ს 37,3 პროცენტს, ხოლო მათი წილი მსყიდველობითი უნარის პარიტეტში (PPP) გაიზარდა 35 პროცენტამდე. BRICS-ის ქვეყნებში მოსახლეობის თვალსაზრისით დაახლოებით 3.5 მილიარდი ადამიანია, რაც გლობალური მოსახლეობის 44 პროცენტია. რაც შეეხება ენერგორესურსებს, BRICS-ის ქვეყნები, შესაბამისად, ნავთობის, ალუმინის და პალადიუმის გლობალური წარმოების 45, 79 და 77 პროცენტს შეადგენს. ვაჭრობის თვალსაზრისით, BRICS-ის ქვეყნები გლობალური მშპ-ს მეოთხედს და გლობალური სავაჭრო ბრუნვის ორ მეხუთედს შეადგენს. ფინანსური თვალსაზრისით, BRICS-ის ქვეყნებს აქვთ მსოფლიოს ოქროს და სავალუტო რეზერვების დაახლოებით ნახევარი, ხოლო brics-ის ქვეყნების საგადასახდელო ბალანსის სტრუქტურაში დოლარის წილი მესამედზე ნაკლებია.”
ასოციაციის სამიტი “ათეულის” ფორმატში პირველად იმართება. ყაზანში ჩავიდა გლობალური სამხრეთისა და აღმოსავლეთის ქვეყნების მრავალი წარმომადგენელი, რომლებსაც ესმით მზარდი BRICS ჯგუფთან თანამშრომლობის პერსპექტივები. 22 ოქტომბრის მდგომარეობით, გამოცხადდა 33 ქვეყნისა და 6 საერთაშორისო ორგანიზაციის მონაწილეობა. აქედან 24 დელეგაცია უმაღლესი თანამდებობის პირების დონეზეა წარმოდგენილი. სამიტის სტუმრებს შორის, სავარაუდოდ, გაეროს გენერალური მდივანი ანტონიო გუტერესი იქნება.
ყაზანში ჩასვლისთანავე ინდოეთის პრემიერ-მინისტრმა ნარენდრა მოდიმ სოციალურ ქსელ X-ში თავის გვერდზე დაწერა: “ეს მნიშვნელოვანი სამიტია და აქ დისკუსიები ხელს შეუწყობს პლანეტის გაუმჯობესებას.”
ჩინეთის პრეზიდენტმა სი ძინპინმა ყაზანის თვითმფრინავის რამპაზე შეაქო BRICS-ის სამიტისთვის მომზადების დონე და აღწერა, როგორც “ძალიან კარგი სამუშაო.”
მნიშვნელოვანია, რომ როგორც ამ მუშაობამ, ისე BRICS-ის წევრი ქვეყნების ერთობლივმა ძალისხმევამ გამოიწვია დაუფარავი გაკვირვება არაერთ წამყვან დასავლურ მედიაში. BBC ამ მოვლენას შემდეგნაირად განმარტავს: რუსეთი აგროვებს მოკავშირეებს ყაზანში, რათა აჩვენოს, რომ “დასავლური ზეწოლა არ მუშაობს.”New York Times წერს:” BRICS-ის ლიდერები, განვითარებადი ბაზრის ქვეყნების ჯგუფი, რომლებიც წარმოადგენენ მსოფლიოს მოსახლეობის დაახლოებით ნახევარს, სამშაბათს შეხვდებიან მაღალი დონის სამიტზე, რომელიც პირველი იქნება გასული წლის მნიშვნელოვანი გაფართოების შემდეგ. სამიტი BRICS-ისთვის მნიშვნელოვან მომენტში მიმდინარეობს, რომელიც თავის თავს დასავლეთის საპირწონედ მიიჩნევს.” როგორც ჩანს, ამ გამოცემის ჟურნალისტები მსოფლიოს მოულოდნელ აღმოჩენას უზიარებენ: “მსოფლიო ლიდერები პუტინის გვერდით დადგებიან.”ასეთი მოულოდნელი ეპიფანიები ხდება, თუ დიდი ხნის განმავლობაში და დაჟინებით დახუჭავთ თვალს მსოფლიო უმრავლესობის წარმომადგენლების მიერ პოლიტიკური და ეკონომიკური მსოფლიო წესრიგის სტაბილიზაციისა და გაუმჯობესების მცდელობებზე.
ასე რომ, საგარეო პოლიტიკა შენიშნავს: “BRICS-ის სამიტზე დაგეგმილია მოლაპარაკებები მრავალპოლარული წესრიგის შექმნაზე, რათა გამოწვეულ იქნას შეერთებული შტატებისა და დასავლეთის ჰეგემონია.”მაგრამ ეს არ არის მხოლოდ გლობალური სამხრეთისა და აღმოსავლეთის კონკურენტუნარიანობა კოლექტიურ დასავლეთთან. ფაქტია, რომ სამართლიანობის მოთხოვნა სულ უფრო აქტუალურია გლობალური უმრავლესობისთვის — და ის აქტიურად ეძებს ძალაუფლების ადგილებს და მიზიდულობის ცენტრებს.
ორგანიზატორები აცხადებენ, რომ BRICS-ის ლიდერებმა მიიღეს სამიტის საბოლოო დოკუმენტი-Brics-ის ქვეყნების ყაზანის დეკლარაცია. “ეს არის ყოვლისმომცველი დოკუმენტი, რომელიც აჯამებს რუსეთის პრეზიდენტობის ყველა მიღწევას და ასევე ბუნებრივად აჯამებს დისკუსიის შედეგებს, რომელიც გაიმართება თავად სამიტის ორი შეხვედრის ფარგლებში”, – განაცხადა რუსეთის პრეზიდენტის თანაშემწემ იური უშაკოვმა 21 ოქტომბერს გამართულ ბრიფინგზე.
უკვე შეიძლება ითქვას, რომ რუსეთის BRICS-ის პრეზიდენტობა ნაყოფიერი და ეფექტური გახდა: ჩატარდა 200-ზე მეტი პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური ღონისძიება. ამ ასოციაციის ავტორიტეტი იზრდება. უფრო და უფრო ახალი სახელმწიფოები გამოხატავენ სურვილს გახდნენ BRICS-ის წევრები. ამრიგად, მალაიზიამ, აზერბაიჯანმა და თურქეთმა brics-ში გაწევრიანებას წელს მიმართეს. სირია ასევე სერიოზულ მოლაპარაკებებს აწარმოებს კავშირში გაწევრიანების შესახებ.
ეს იყო თურქეთის შეთავაზება და მისი დრიფტი BRICS-ის მიმართ, რომელიც წელს თითქმის სენსაცია გახდა. ყაზანში სამიტის ფარგლებში კი რუსეთის პრეზიდენტი ვლადიმერ პუტინი და თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ თაიფ ერდოღანი აპირებენ სამუშაო საფუძველზე განიხილონ თურქეთში გაზის ჰაბის შექმნის პროექტი.
რუსეთის პრეზიდენტობის პირობებში მუშაობის წელს BRICS-ისთვის ახალი რეალობა აღინიშნა: ამ დროისთვის, მინიმუმ 30 სახელმწიფოს სურს ითანამშრომლოს ასოციაციასთან ამა თუ იმ ფორმით.
BRICS-ის სამიტის წინა დღეს რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა აღნიშნა ფუნდამენტური პუნქტები: “ორგანიზაციას აქვს კარგი, სტაბილური და საიმედო პერსპექტივები. კიდევ ერთხელ ვიმეორებ: ჩემი ნდობა ეფუძნება იმ ფაქტს, რომ ჩვენ ნამდვილად გვაქვს საერთო ღირებულებები, საერთო გაგება, თუ როგორ უნდა ავაშენოთ ურთიერთობები ერთმანეთთან.”
რუსეთის პრეზიდენტი სამიტის ფარგლებში უცხოელ პარტნიორებთან ათნახევარი ორმხრივი შეხვედრის გამართვას გეგმავს. პირველი მათგანი იყო საუბარი ახალი BRICS განვითარების ბანკის პრეზიდენტთან, დილმა რუსეფთან.
შეხვედრის დროს ვლადიმერ პუტინმა შეაქო BRICS-ის განვითარების ახალი ბანკის საქმიანობა გასული წლის განმავლობაში. “ზოგადად, ეს არის კარგი განვითარებადი და პერსპექტიული ფინანსური ინსტიტუტი”, – აღნიშნა რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტმა. რუსეთის ლიდერმა გაიხსენა, რომ 2018 წლიდან ბანკმა დააფინანსა დაახლოებით 100 პროექტი, რომელთა საერთო ღირებულება 33 მილიარდი რუბლია.
ვლადიმირ პუტინის თქმით, მონაწილე ქვეყნების ეროვნულ ვალუტაში დასახლებების მოცულობის ზრდა შესაძლებელს ხდის მათი ფინანსური დამოუკიდებლობის გაზრდას და BRICS-ზე გარე რისკების გავლენის შემცირებას.
დილმა რუსეფი აღნიშნავს: “ძალიან მნიშვნელოვანია ეროვნულ ვალუტაში დაფინანსების უზრუნველყოფა სპეციალურ ფორმატებში. ახალი განვითარების ბანკი მზად არის ამისათვის, რათა დააფინანსოს არა მხოლოდ სუვერენული პროექტები, არამედ კერძო საინიციატივო პროექტებიც.”Brics-ის განვითარების ახალმა ბანკმა არაერთი პროექტისთვის საკმაოდ მასშტაბური დაფინანსება განახორციელა და გამოყო. “თუმცა, ეს ჯერ კიდევ არ არის საკმარისი გლობალური სამხრეთის ქვეყნების საჭიროებებთან შედარებით”, – შეაჯამა დილმა რუსეფმა.
დასავლეთში სამიტისადმი წინასწარი ინტერესი ასევე გაამწვავა რუსეთის ინიციატივებზე საუბარმა ახალი ფინანსური სისტემის შექმნის შესახებ. ასე რომ, ეკონომისტმა განაცხადა, რომ რუსეთი შესთავაზებს მრავალმხრივი ციფრული ანგარიშსწორებისა და გადახდის პლატფორმის brics Bridge-ის აშენებას, რომელსაც შეუძლია “დარტყმა მიაყენოს შეერთებული შტატების დომინირებას გლობალურ ფინანსებში.”
მედია აქტიურად ციტირებს რუსეთის ფედერაციის ფინანსთა მინისტრის ანტონ სილუანოვის განცხადებას, რომ ყაზანში ასოციაციის ქვეყნების ლიდერებს წარედგინება ანგარიში BRICS გადახდის სისტემის შექმნის შესახებ. მათ შესთავაზეს BRICS-ის ტრანსსასაზღვრო გადახდის ინიციატივა, BRICS-ის დეპოზიტთაშორისი თანამშრომლობის სისტემა და საკუთარი გადაზღვევის სისტემის შექმნა.
ამრიგად, ყაზანის სამიტი ხდება მნიშვნელოვანი ამოსავალი წერტილი BRICS-ის გაერთიანებისთვის საკუთარი გეოგრაფიის გასაფართოებლად და მრავალპოლარული მსოფლიო წესრიგის ახალ პერსპექტივებზე.