საშინაო და საგარეო პოლიტიკაში როგორი შედეგებით შეხვდა საქართველო 2025 წელს და ამ შედეგების გათვალისწინებით, სავარაუდოდ, რა პერსპექტივები შეიძლება ჰქონდეს ქვეყანას 2025 წელს საგარეო და საშინაო პოლიტიკაში, „ინტერპრესნიუსი“ საქართველოს საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა აკადემიის ვიცე-პრეზიდენტს, ალექსანდრე თვალჭრელიძეს ესაუბრა.
– ბატონო ალექსანდრე, იმის გამო, რომ 29 დეკემბერს პარლამენტის შენობაში „ქართული ოცნებისა“ და მხოლოდ ამ პოლიტიკური ჯგუფის მხარდამჭერების მიერ არჩეული პრეზიდენტის მიხეილ ყაველაშვილის ინაუგურაცია შედგა, საუბარი საშინაო პოლიტიკით უნდა დავიწყოთ.
შესაძლოა ვცდებოდე, მაგრამ, ფაქტია, რომ დამდეგ ახალ 2025 წელს საქართველო პოლიტიკური თვალსაზრისით ისე არეულ–დარეული 1991 წლის შემდეგ, ანუ, როცა თბილისში სამოქალაქო ომი მძვინვარებდა, არ შეხვედრია.
ვგულისხმობ იმას, რომ ვინც 26 ოქტომბრის არჩევნების შედეგებს, ასევე იმას არ ეთანხმება, როგორც ეს პრემიერმა ირაკლი კობახიძემ თქვა – „საქართველო 2028 წლამდე არ დააყენებს ევროკავშირის წინაშე საქართველოს გაწევრიანებაზე მოლაპარაკებების დაწყების საკითხს დღის წესრიგში“, თვეზე მეტია რუსთაველზე საპროტესტო აქციებს მართავენ.
„ქართული ოცნების“ ლიდერები არჩევნების შედეგად 4 ბარიერგადალახულ ოპოზიციურ პარტიას, ასევე მომიტინგეებს „უსამშობლოებად“, „აგენტებად“, „ლიბერალური ფაშისტებად“ მოიხსენიებენ.
ხელისუფლებამ მომიტინგე პროტესტანტთა წინააღმდეგ აშკარად არაპროპორციული ძალა გამოიყენა. დაზარალებულების რიცხვმა 400 გადააჭარბა. მათ მიმართ ძალის გამოყენების ფორმებმა და მასშტაბმა არათუ არასასიამოვნო განცდა დატოვა საზოგადოებაში, არამედ, ფაქტია, რომ პოლიციისადმი უნდობლობის ბზარიც გააჩინა.
მიუხედავად ამისა, მას შემდეგ რაც აშშ–მ შს მინისტრი გომელაური არა მარტო დაასანქცირა, არამედ „მაგნიტსკის სიაში“ შეიყვანა, პრემიერ ირაკლი კობახიძისგან მოვისმინეთ დაპირება რომ გომელაურს და სხვა პოლიციის მაღალჩინოსნებს პრეზიდენტი ყაველაშვილი გორგასლისა თუ ღირსების ორდენებით დააჯილდოვებდა. მეტიც, შს მინისტრი გომელაური ვიცე – პრემიერად იქნა დანიშნული.
ფაქტია ისიც, რომ ქვეყანამ სამოქალაქო დაპირისპირების ზღვარზე გაიარა. ის რომ აქციებზე დაკავებულების ცემა–ტყეპისას არავინ გარდაცვლილა, შეიძლება ითქვას, უფლის წყალობით, გაგვიმართლა. ამისთვის რომ სამართალდამცავებს არ უზრუნიათ, ცხადზე უცხადესი.
საშინაო პოლიტიკაში რა შედეგებით შეხვდა საქართველო ახალ 2025 წელს?
– უნდა ითქვას, რომ მმართველმა პარტიამ ბოლო რვა თვის განმავლობაში ურთულეს სტილისტურ ხერხს – ოქსიმორონს – მიმართა. ოქსიმორონი ისეთი სტილისტიკური ილეთია, როცა ხდება შეუთავსებელი ცნებების შერწყმა ერთ კონტექსტში. აშკარა ოქსიმორონებია მმართველი გუნდის, განსაკუთრებით კი ირაკლი კობახიძისა და შალვა პაპუაშვილის მიერ მოგონილი უკვე კლიშეებად ქცეული ისეთი ტერმინები, როგორიცაა „ლიბერალური ფაშიზმი“, ან „გლობალური ომის პარტია“, კიდევ რომელი დაგისახელოთ. ეს აშკარა ნოვაციაა პოლიტოლოგიაში თუ არა, ენათმეცნიერებაში მაინც, ვინაიდან ასეთი ცნებები ბუნებაში არ არსებობს. ფაშიზმი არ შეიძლება იყოს ლიბერალური, ხოლო როგორ წარმოგიდგენიათ გლობალური ომის პარტიის დაფუძნება ან მისი მართვა? ჩვენ ხომ უმბერტო ეკოსა ან დენ ბრაუნის მიერ გამოგონილ სამყაროში არ ვცხოვრობთ, ჩვენ რეალურ პრობლემებთან გვიწევს გამკლავება. უკვე ზემოთქმულიდან ჩანს, რომ მმართველი გუნდი ან საერთოდ ვერ ხედავს საზოგადოებაში არსებულ პრობლემებს, ან თავს იტყუებს ან, რაც კიდევ უფრო უარესია, ურცხვად ჩვენ გვატყუებს და ცდილობს ტელეარხი „იმედის“ ანაბარად დაგვტოვოს. სხვანაირად რით ავხსნათ, რომ ბატონი ირაკლი კობახიძე ვერ ხედავს ყოველდღე საქართველოს ქალაქებში პროტესტის სულისკვეთებით გამსჭვალულ ასობით ათას ადამიანს და გვიმტკიცებს, რომ ოპოზიციას ანუ „კოლექტიურ ნაციონალურ მოძრაობას“ 1000 კაცზე მეტი ვერ გამოჰყავს. ცდებით, ბარტონო ირაკლი. ქუჩაში ხალხს მათრახით არავინ მიერეკება. არც რომელიმე პოლიტიკური ძალა უდგას სათავეში ხალხის სამართლიან და კანონზომიერ პროტესტს.
აშკარა ოქსიმორონებია მმართველი გუნდის, განსაკუთრებით კი ირაკლი კობახიძისა და შალვა პაპუაშვილის მიერ მოგონილი უკვე კლიშეებად ქცეული ისეთი ტერმინები, როგორიცაა „ლიბერალური ფაშიზმი“, ან „გლობალური ომის პარტია“, კიდევ რომელი დაგისახელოთ. ეს აშკარა ნოვაციაა პოლიტოლოგიაში თუ არა, ენათმეცნიერებაში მაინც, ვინაიდან ასეთი ცნებები ბუნებაში არ არსებობს. ფაშიზმი არ შეიძლება იყოს ლიბერალური, ხოლო როგორ წარმოგიდგენიათ გლობალური ომის პარტიის დაფუძნება ან მისი მართვა?
და ეს პროტესტი არა თქვენმა რომელიმე პოლიტიკურმა ოპონენტმა, არამედ ზუსტად თქვენმა, უკეთეს შემთხვევაში – დაუფიქრებელმა, უარეს შემთხვევაში კი, მაპატიეთ, პროვოკაციულმა გამონათქვამებმა გამოიწვია.
ყოველ პრობლემას, როგორც მედალს, ორი მხარე აქვს, დადებითი და უარყოფითი. უმწვავესი პოლიტიკური კრიზისის მიუხედავად შექმნილ ვითარებას ერთი მეტად მნიშვნელოვანი დადებითი ელემენტიც გააჩნია. დარწმუნებული ვარ, რომ საქართველოში უკვე სრულყოფილად ჩამოყალიბდა სამოქალაქო საზოგადოება და ჩვენ თვალწინ ხდება ასეთი საზოგადოებისთვის დამახასიათებელი სტრუქტურებისა და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების დაარსება.
ამ თვალთახედვით მე ერთ ჩემთვის მეტად მნიშვნელოვან და, ჩემი აზრით, არასათანადოდ გაშუქებულ ფაქტს გავუსმევდი ხაზს: მხედველობაში მაქვს საჯარო მოხელეთა დამოუკიდებელი პროფკავშირის დაფუძნება. გაფრინდა პირველი მერცხალი! მოხდა ის, რასაც მე უკვე ოცდახუთი წლის წინ ვვარაუდობდი.
2025 წელს საქართველო შეხვდა ღრმა პოლიტიკური და სოციალური კრიზისით, შესაძლო სამოქალაქო დაპირისპირებით, ვერ დაგეთანხმებით, რომ ჩვენ მის ზღვარზე უკვე გავიარეთ, მაგრამ უკეთესი მომავლის არც თუ დაუსაბუთებელი იმედით
ჭეშმარიტად დამოუკიდებელი პროფკავშირების გარეშე თანამედროვე სამოქალაქო საზოგადოება ვერ იარსებებს. მაგალითად, ვერ მოხერხდება საზოგადოებრივი დაუმორჩილებლობის ბერკეტის სრულყოფილად გამოყენება.
ჯერ კიდევ ძველი რომაელები ამბობდნენ: vox populi, vox dei. საქართველოში ხალხის ნებას წინ ვერაფერი დაუდგება. ნუ უყურებთ რუსეთს ან ბელარუსს. როსების ეთნოსს ჯერ კიდევ პირველი თავადი რიურიკიდან მოყოლებული უყვარს ტირანები, ის უპირველეს ყოვლისა ძალას და არა თავისუფლებას ცემს პატივს.
რუსეთში ხომ ყველაზე პოპულარული მეფეები აშკარა დესპოტები ივანე მრისხანე და პეტრე პირველი არიან, ხოლო თავისუფლების მომტანი ალექსანდრე მეორე სიცოცხლეს გამოასალმეს. საქართველო სულ სხვაა.
ახლა თქვენ კითხვას დავუბრუნდეთ. საქართველო 2025 წელს შეხვდა ღრმა პოლიტიკური და სოციალური კრიზისით, შესაძლო სამოქალაქო დაპირისპირებით, ვერ დაგეთანხმებით, რომ ჩვენ მის ზღვარზე უკვე გავიარეთ, მაგრამ უკეთესი მომავლის არც თუ დაუსაბუთებელი იმედით.
– მას შემდეგ, რაც 2022 წლის თებერვალში რუსეთი უკრაინაში შეიჭრა, იმხანად პრემიერმა ირაკლი ღარიბაშვილმა კოჯორში იუნკრების მემორიალი მთავრობის სახელით გვირგვინებით შეამკო და განაცხადა დაახლოებით ასეთი რამ თქვა, – „ვუსურვებ უკრაინას მშვიდობას, უკრაინა შორსაა და ჩვენ ახლა ჩვენ საქმეს უნდა მივხედოთ,“ ამ განცხადებამ საზოგადოების ნაწილის გაღიზიანება გამოიწვია. დამკვირვებელთა ნაწილის მტკიცებით, სწორედ უკრაინაში რუსეთის შეჭრის გამო ცხადია გახდა, რომ საქართველოს საგარეო პოლიტიკაში გარკვეული ცვლილებები დაიწყო. მეტიც, ამის შემდეგ მოუხშირეს ხელისუფლების წარმომადგენლებმა „კოლექტიური დასავლეთის“ კრიტიკა, რომლებმაც დაიწყეს რუსეთთან ომში ჩაბმული უკრაინის მხარდაჭერა.
უსაფუძვლო აღმოჩნდა ხელისუფლების მტკიცება, რომ საქართველოს „გლობალური ომის პარტია“ „მეორე ფრონტის გახსნას მოითხოვდა. ამის შემდეგ დაიწყო ევროკავშირის რეკომენდაციებზე მსჯელობა. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს ევროკომისიის 12 რეკომენდაციიდან ძლივს და ისიც სანახევროდ აქვს შესრულებული, ევროკომისიამ 2023 წლის დეკემბერში საქართველოს ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსი მიანიჭა. მაგრამ, ამის შემდეგ, ხელისუფლებას პრაქტიკულად არაფერი გაუკეთებია რეკომენდაციების შესასრულებლად. მაშინ ითქვა, რომ საქართველოს ევროპული მომავალი 2024 წლის არჩევნების სამართლიანად და ობიექტურად ჩატარებაზე იქნებოდა დამოკიდებული. 2024 წლის არჩევნებზე ეუთო/ოდერის საბოლოო დასკვნა ამ თემაზე რომ კითხვებს არ ტოვებს ცხადია, მათ შორის ბევრი „ქართული ოცნების“ მხარდამჭერებისთვის, ვისაც წაკითხული გაგების უნარი აქვს.
მიუხედავად იმისა, რომ არჩევნების შედეგები საზოგადოების საკმაოდ დიდი ნაწილისთვის მიუღებელი იყო, ქუჩაში პროტესტი დიდი არ ყოფილა. როგორც ჩანს, ამით გათამამებულმა ხელისუფლებამ, ჯერ თქვა, რომ 2028 წლამდე არ აპირებს საქართველოს ევროპულ მომავალზე ევროკავშირთან მოლაპარაკებების დაწყებას, ხოლო შემდეგ, პრეზიდენტობის კანდიდატად დეპუტატი მიხეილ ყაველაშვილი დაასახელა.
არჩევნების ჩატარების სამართლიანობა–უსამართლობაზე „ქართულმა ოცნებამ“, რომლის წინასაარჩევნო პროპაგანდა აშკარად ანტიდასავლური და ანტიამერიკული იყო, დასავლელი პარტნიორებისაგან ბევრი კრიტიკა მოისმინა. ამის ფონზე „ქართული ოცნების“ ანტიდასავლური რიტორიკა არ შენელებულა. მეტიც გაძლიერდა კიდეც.
საბოლოოდ, შედეგი ასეთი გვაქვს, – მიუხედავად იმისა, რომ პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა, რომელსაც ვადა 29 დეკემბერს ეწურებოდა, აშშ–საგან ოფიციალურად მიიღო აშშ–ს ახლად არჩეულ პრეზიდენტ ტრამპის ინაუგურაციის ცერემონიალზე დასწრების მიწვევა.
თუ ამას, იმასაც დავუმატებთ, რომ 28 დეკემბერს აშშ–მ „ქართული ოცნების“ საპატიო თავმჯდომარე დაასანქცირა. ივანიშვილის დასანქცირების თემაზე სხვადასხვა მოსაზრებები მოვისმინეთ. რა თქმა უნდა, ეს სანქციები „ჯილდო“ არაა, როგორც ამას პრემიერი ირაკლი კობახიძე, როგორც ჩანს, ივანიშვილის თანხმობით ამბობს, არამედ, იმაზე, ცუდი რამაა, ვიდრე ერთი შეხედვით ჩანს პირადად ივანიშვილისთვის და ქვეყნისთვისაც.
საგარეო პოლიტიკაში რა შედეგებით შეხვდა საქართველო ახალ 2025 წელს?
– ამ კითხვაზე პასუხის მოკლე გაცემა ძალიან ძნელია. შევეცდები ეს პასუხი პარადოქსებზე ავაგო. გთხოვთ დააკვირდეთ: არც, ვთქვათ, უზბეკეთსა თუ ყირგიზეთში, არც აზერბაიჯანში და, წარმოიდგინეთ, არც სომხეთში მახინჯი საარჩევნო ტექნოლოგიები პროტესტს არ იწვევენ. არც გაველურებული ძალოვანი მოძალადეების, მაპატიეთ ტავტოლოგიისთვის, დასანქცირება ხდება. სულ სხვაა საქართველო. ჩვენი ქვეყანა ყოველთვის განიხილებოდა, როგორც დემოკრატიის შუქურა შავბნელ ამორფულ პოსტსაბჭოთა სივრცეში. გარდა ამისა, იგი ბატონი ედუარდ შევარდნაძის მეცადინეობით გახდა მსოფლიო მნიშვნელობის ენერგოპროექტების განუყოფელი შემადგენელი ნაწილი. წინ ბევრი სხვა პროექტიცაა. ამაზე საათობით შემიძლია საუბარი. გნებავთ, ერთხელ ამ თემას ინტერვიუ დავუთმოთ. ასეთ ვითარებაში დასავლური ქვეყნები ვერ შეეგუებიან საქართველოს მოწყვეტას დემოკრატიული სამყაროდან და ყველა მათ მიერ გადადგმული ნაბიჯი, სანქციების ჩათვლით, ზუსტად ამ მიზანს ემსახურება. ამიტომ ნუ ეთამაშება „ქართული ოცნება“ ცეცხლს. მას ვერც ჩინეთი და ვერც რუსეთი უშველის, როგორც ვერ უშველეს თუნდაც ბაშარ ასადს. თანაც საქართველოში საპროტესტო მუხტი იმდენად ძლიერია, რომ მმართველ გუნდს ორ ფრონტზე უწევს თავის დაცვა. ამიტომ იგი აშკარად არამდგრად პოზიციაშია.
ნუ ეთამაშება „ქართული ოცნება“ ცეცხლს. მას ვერც ჩინეთი და ვერც რუსეთი უშველის, როგორც ვერ უშველეს თუნდაც ბაშარ ასადს. თანაც საქართველოში საპროტესტო მუხტი იმდენად ძლიერია, რომ მმართველ გუნდს ორ ფრონტზე უწევს თავის დაცვა. ამიტომ იგი აშკარად არამდგრად პოზიციაშია
თქვენ კითხვას რომ დავუბრუნდეთ, მოკლედ ვიტყვი, რომ „ქართული ოცნება“ სრულ საგარეო იზოლაციაშია. ემანუელ მაკრონმა სალომე ზურაბიშვილი დონალდ ტრამპს გვერდზე მიუსვა. ეხლა სოკრატე არ უნდა იყო, რომ წარმოიდგინო, სად იქნება მიხეილ ყაველაშვილის ადგილი. დუშანბეში თუ წავა ოფიციალური ვიზიტით. საერთოდ, მიმაჩნია, რომ „უდიპლომო სასიძოს“, თანაც ყველაზე ოდიოზური პოლიტიკური პარტიის ყველაზე უფრო რადიკალი პოლიტიკოსის საქართველოს პრეზიდენტად „არჩევა“ ქართველი ერის შეურაცხყოფაა. თითქოს გვითხრა „ქართული ოცნების“ მთავარმა იდეოლოგმა, მეტის ღირსი არა ხართო. 2025 წელს ამ გამოწვევაზე „კოლექტიური“ პასუხის გაცემას ველოდები.
„ქართული ოცნება“ სრულ საგარეო იზოლაციაშია… „უდიპლომო სასიძოს“, თანაც ყველაზე ოდიოზური პოლიტიკური პარტიის ყველაზე უფრო რადიკალი პოლიტიკოსის საქართველოს პრეზიდენტად „არჩევა“ ქართველი ერის შეურაცხყოფაა. თითქოს გვითხრა „ქართული ოცნების“ მთავარმა იდეოლოგმა, მეტის ღირსი არა ხართო. 2025 წელს ამ გამოწვევაზე „კოლექტიური“ პასუხის გაცემას ველოდები
– თუ როგორი შედეგებით შეხვდა საშინაო და საგარეო პოლიტიკაში საქართველო 2025 წელს, საკმაოდ ვრცლად ისაუბრეთ.
ახლა ის დროა, იმაზე ვისაუბროთ, იმ მოცემულობებით, რაც ჩვენ ახლა გვაქვს საშინაო და საგარეო პოლიტიკაში, სავარაუდოდ როგორ გესახებათ საშინაო და საგარეო პოლიტიკაში მოვლენათა განვითარება.
რადგან წინა კითხვა საგარეო პოლიტიკაზე იყო, მოდით 2025 წელს საგარეო პოლიტიკის სავარაუდო პერსპექტივებზე საუბრით გავაგრძელოთ?
– 2025 წლის დასაწყისში თითქმის მთელი მსოფლიო, ევროკავშირის ჩათვლით, სრულ გაურკვევლობაშია. ჯერ აბსოლუტურად გაუგებარია, როგორი იქნება პრეზიდენტ ტრამპის პოლიტიკა. მოდით, ამ კითხვას აპრილში დავუბრუნდეთ. მაგრამ ნუ ამყარებს „ქართული ოცნება“ ამ გაურკვევლობაზე დიდ იმედებს. საქართველოს მთავრობასთან მიმართებაში დონალდ ტრამპის პოზიცია სენატორ უილსონის სიტყვებში გამოჩნდა.
ნუ ამყარებს „ქართული ოცნება“ ამ გაურკვევლობაზე დიდ იმედებს. საქართველოს მთავრობასთან მიმართებაში დონალდ ტრამპის პოზიცია სენატორ უილსონის სიტყვებში გამოჩნდა
– რადგან 2025 წლის საგარეო პოლიტიკის პერსპექტივები საკმაოზე მეტად მკაფიო და ცხადია, ახლა, არა მარტო საინტერესო, არამედ აქტუალურია თუ როგორ განვითარდება პროცესები საშინაო პოლიტიკაში 2025 წელს?
– ისტორიას განვითარების საკუთარი იმანენტური კანონები გააჩნია. ისტორია შეიძლება არა წრფივად, მაგრამ შეუქცევადად ვითარდება. და მის განვითარების პროცესში უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ერთ გარემოებას, რომელსაც თავდაპირველად ბატონმა აკაკი ბაქრაძემ გაუსვა ხაზი. მხედველობაში მაქვს ერის შინაგანი ენერგია.
ისტორია შეიძლება არა წრფივად, მაგრამ შეუქცევადად ვითარდება. და მის განვითარების პროცესში უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ერთ გარემოებას, რომელსაც თავდაპირველად ბატონმა აკაკი ბაქრაძემ გაუსვა ხაზი. მხედველობაში მაქვს ერის შინაგანი ენერგია
ბატონი აკაკის მოღვაწეობის პერიოდში ეს ენერგია დაბალ ნიშნულზე იდგა. დღეს სხვა ვითარებაა. ამიტომ დარწმუნებული ვარ, რომ წელს საქართველო ევროკავშირისკენ მიმავალ დემოკრატიულ გზას დაუბრუნდება. კოალიციური მთავრობა თანამედროვე დემოკრატიული საზოგადოების მოთხოვნილებაა.
კობა ბენდელიანი
„ინტერპრესნიუსი“
