პოლიტიკურ კინკლაობასა თუ საზოგადოებრივ დებატებში, სამწუხაროდ, ხშირად ვხვდებით მომენტებს, როცა არსებითი დისკუსიის ნაცვლად, ოპონენტის დისკრედიტაციის იაფფასიან მეთოდებს მიმართავენ. ერთ-ერთი ასეთი მეთოდი, რომელიც განსაკუთრებით აქტუალური გახდა დღევანდელი მძიმე გეოპოლიტიკური რეალობის ფონზე, არის პიროვნებისთვის წარსულში რუსეთში მიღებული განათლების “წამოძახება”, თითქოს ეს თავისთავად რაღაც სამარცხვინო ან საეჭვო ფაქტი იყოს.
ამის თვალსაჩინო, სამწუხარო მაგალითი იყო პარლამენტის წევრ Aluda Ghudushauri-ს ფრაზა რომელიც, მიუხედავად მისი კონკრეტული ადრესატისა, კარგად აჩვენებს ამგვარი “არგუმენტის” სრულ აბსურდულობასა და ინტელექტუალურ სიღარიბეს: “…იმ რუსმა ლექტორებმა სხვა რამე გასწავლეს, რასაც ისინი სჩადიან…” ეს მიდგომა განურჩევლად იმისა, ვის მიმართ გამოიყენება, არის ლოგიკას მოკლებული და ისტორიული კონტექსტის უხეში უგულებელყოფა.
მოდით, დავფიქრდეთ, რატომ არის მსგავსი განცხადებები არა მხოლოდ არაკორექტული, არამედ, პირდაპირ ვთქვათ – გოიმობა:
1. ისტორიული ამნეზია და საკუთარი მემკვიდრეობის უარყოფა
სანამ ვინმეს “რუსულ განათლებას” დავძრახავთ, საკუთარ ისტორიას ჩავხედოთ. მეფის რუსეთის პერიოდში, როდესაც საქართველოში უმაღლესი განათლების კერები არ არსებობდა, ჩვენი ერის გამორჩეული შვილები სწორედ იმპერიის ცენტრებში – სანქტ-პეტერბურგსა და მოსკოვში ეუფლებოდნენ ცოდნას.
–ილია ჭავჭავაძე, აკაკი წერეთელი, ექვთიმე თაყაიშვილი, ნიკო ნიკოლაძე – განა მათმა პეტერბურგის უნივერსიტეტში სწავლამ რაიმე დააკლო მათ პატრიოტიზმს ან საქართველოს წინაშე დამსახურებას? მათ იქ მიღებული ცოდნა სწორედ ეროვნული საქმის სამსახურში ჩააყენეს. იმ დროს ამის გამო მათთვის პრეტენზიის წაყენება აბსურდი იქნებოდა.
საბჭოთა კავშირის დროსაც, მოსკოვი და ლენინგრადი რჩებოდა მთავარ სამეცნიერო და კულტურულ ცენტრებად. უამრავი ქართველი მეცნიერი, ინჟინერი, ექიმი, თუ ხელოვანი სწავლობდა და მოღვაწეობდა იქ.
–თენგიზ აბულაძე, ოთარ იოსელიანი, რობერტ სტურუა, გიორგი და ელდარ შენგელაიები და უამრავი სხვა – ქართული კულტურის კორიფეები, რომლებმაც განათლება მოსკოვის პრესტიჟულ სასწავლებლებში მიიღეს. განა მათი შემოქმედება ნაკლებად ქართულია ამის გამო? განა მათ “რუსმა ლექტორებმა” ასწავლეს საქართველოს ღალატი?
ამ ისტორიული ფაქტების იგნორირება, იმის დავიწყება, რომ რუსეთის საგანმანათლებლო სივრცე საუკუნეების მანძილზე ქართული ინტელიგენციის ფორმირების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ასპარეზი იყო, არის საკუთარი წარსულის მიმართ უპატივცემულობა და ისტორიული სიბეცე.
2. ინტელექტუალური სიზარმაცე და ლოგიკური ჩიხი
იმის მტკიცება, თითქოს ათწლეულების წინ რომელიღაც უნივერსიტეტის კედლებში მოსმენილი ლექციები პირდაპირ განსაზღვრავს ადამიანის დღევანდელ პოლიტიკურ თუ მორალურ პოზიციას, არის უკიდურესად პრიმიტიული ლოგიკა. ეს უარყოფს:
–კრიტიკული აზროვნების უნარს: განათლების მიზანი ხომ ინფორმაციის ბრმად დაზეპირება კი არა, ანალიზისა და დამოუკიდებელი დასკვნების გამოტანის უნარის გამომუშავებაა.
–პიროვნულ ევოლუციას: ადამიანი დროთა განმავლობაში იცვლება, მისი შეხედულებები ყალიბდება მრავალი ფაქტორის (გამოცდილება, ახალი ცოდნა, გარემო) ზეგავლენით და არა მხოლოდ იმით, თუ რა ეროვნების იყო მისი ლექტორი 20-30 წლის წინ.
–ინდივიდუალურ პასუხისმგებლობას: ადამიანები უნდა შეფასდნენ თავიანთი კონკრეტული ქმედებებით, გადაწყვეტილებებითა და დღევანდელი პოზიციებით, და არა კოლექტიური იარლიყებით ან წარსულის გეოგრაფიული კავშირებით.
3. ზედაპირულობა და ორმაგი სტანდარტი
როდესაც პოლიტიკოსი თუ საზოგადო მოღვაწე ასეთ “არგუმენტს” იყენებს, ეს ხშირად მის ინტელექტუალურ კაპიტულაციაზე მიუთითებს – არსებით საკითხებზე საუბრის ნაცვლად, ის ცდილობს იაფფასიანი, ემოციური რეაქციის გამოწვევას. ამასთან, ხშირია ორმაგი სტანდარტიც: მსგავსი ბრალდებების ავტორები ხშირად თავად აღფრთოვანებულან იმავე რუსეთში განათლებამიღებული ქართველი ხელოვანებით თუ მეცნიერებით.
დიახ, დღევანდელი რუსეთთან პრობლემები გვაქვს, რომელთანაც საქართველოს მძიმე ურთიერთობა აქვს. ეს რეალობაა. მაგრამ ამ რეალობის გამოყენება იმისთვის, რომ ადამიანს ათწლეულების წინანდელი განათლების ადგილის გამო მიაკერო იარლიყი, განსაკუთრებით საქართველოს ისტორიული გამოცდილების ფონზე, არის არასერიოზული, არაკორექტული და, დიახ, ინტელექტუალური გოიმობა. ეს არის საკუთარი ისტორიის უპატივცემულობა, ლოგიკის უგულებელყოფა და პოლიტიკური დებატების დონის დაცემა. შევაფასოთ ადამიანები მათი დღევანდელი საქმეებით, იდეებითა და ღირებულებებით და არა იმ მისამართით, სადაც მათი უნივერსიტეტი მდებარეობდა წარსულში.
ამ ფრაზის ბირთვში დევს აბსურდული იდეა, რომ ცოდნა, აზროვნება და მორალური კომპასი გეოგრაფიულად და ეთნიკურად არის დეტერმინირებული. თითქოს მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტში (თუ ნებისმიერ სხვა ადგილას) მიღებული განათლება ავტომატურად ნიშნავს იმ კონკრეტული ერის ან მისი მმართველი რეჟიმის კოლექტიური “ცოდვის” თუ “ქმედების” მემკვიდრეობას.
Aluda Ghudushauri-ს ს მიერ გიორგი გახარიას მისამართით ნათქვამი ფრაზა – “თქვენ ალბათ იმ რუსმა ლექტორებმა სხვა რამე გასწავლეს, რასაც ისინი სჩადიან და რასაც სჩადიოდნენ ალბათ ის გასწავლეს” – პოლიტიკური დებატების ინტელექტუალური ფსკერის მანიფესტაციაა. ეს არის ლოგიკური და ფილოსოფიური ნონსენსი, რომელიც რამდენიმე სახიფათო და მცდარ დაშვებას ეფუძნება.ეს ხომ იგივეა, ვამტკიცოთ, რომ გერმანიაში ფილოსოფიის შესწავლა ავტომატურად ნიცშეს “Übermensch”-ის აპოლოგეტად გაქცევს, ან საფრანგეთში ლიტერატურის კითხვა – რევოლუციონერად. განა ჰაიდელბერგში განსწავლული ჰანა არენდტი ნაცისტური იდეოლოგიის გამტარებელი გახდა? პირიქით, მან ამ იდეოლოგიის ერთ-ერთი ყველაზე ღრმა კრიტიკა შემოგვთავაზა.
განათლება, თავისი არსით, უნდა ათავისუფლებდეს და არა ბორკავდეს. ის იძლევა ინსტრუმენტებს ანალიზისთვის, კრიტიკული აზროვნებისთვის. იმის დაშვება, რომ ლექტორის ეროვნება ან თუნდაც მისი პირადი შეხედულებები (რომლებიც სტუდენტისთვის ხშირად უცნობიცაა) პირდაპირ და გარდაუვალად განსაზღვრავს სტუდენტის მომავალ ქმედებებსა და ღირებულებებს, ადამიანის როგორც მოაზროვნე სუბიექტის, ფუნდამენტური უარყოფაა. ეს არის ინტელექტუალური სიზარმაცე, რომელიც უარს ამბობს ინდივიდის სირთულის დანახვაზე.
“უცხოური დაფინანსების მიღებაზე თანხმობა მხოლოდ იმ შემთხვევაში გაიცემა, თუ ეს თანხა ჩვენი ქვეყნის კეთილდღეობას, ქართულ საქმეს მოხმარდება” – ირაკლი ჭეიშვილი
