დაბნელებული ცა ირანის თავზე გამთენიისას ერთბაშად განათდა: ისრაელმა დაიწყო მასშტაბური სამხედრო ოპერაცია ირანის ტერიტორიაზე – ოპერაცია “აღმავალი ლომი”. ოფიციალური წყაროების ცნობით, ამ დარტყმების სამიზნე გახდა ირანის ბირთვული ინფრასტრუქტურა, სამხედრო ობიექტები და მაღალი რანგის ლიდერები. ოპერაცია წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე სარისკო და მტკიცე ნაბიჯს ახლო აღმოსავლეთის უკანასკნელ ისტორიაში.
წინაპირობები და მომზადება
ისრაელმა ოპერაცია დიდი სიზუსტითა და კონფიდენციალურობით დაგეგმა. თავდასხმაში მონაწილეობდა დაახლოებით 200-ზე მეტი სამხედრო თვითმფრინავი, ათობით დრონი და რაკეტები, რომლებიც გაისროლეს ხმელეთიდან და ზღვიდან.
“მოსადი” და სამხედრო დაზვერვა კვირების განმავლობაში აგროვებდნენ ინფორმაციას სამიზნეებზე. აშშ-ის ოფიციალური პირების განცხადებით, იერუსალიმმა რამდენიმე დღით ადრე გააფრთხილა ვაშინგტონი, თუმცა ოპერაციაში თავად შტატებს უშუალოდ არ მიუღია მონაწილეობა.
“ირანელი ხალხი თავდასხმის შემდეგ შოკშია” – დამწვარი სახლები და ფერფლად ქცეული ქუჩები: რა ხდება ირანში ამ დროისთვის (ფოტო)
დარტყმების სამიზნეები
ისრაელის ავიაციამ დარტყმები მიაყენა შემდეგ ობიექტებს:
• ნატანზის ბირთვული კომპლექსი – ირანის ურანის გამდიდრების მთავარი ცენტრი;
• ხონდაბისა და ისფაჰანის სამხედრო ლაბორატორიები;
• ირანის საჰაერო თავდაცვის სადგურები;
• თეირანში მდებარე სამხედრო შტაბები და მმართველი რევოლუციური გვარდიის სარდლობის შენობები.
გავრცელებული ინფორმაციით, მინიმუმ 4 მაღალი რანგის სამხედრო პირი იქნა მოკლული, მათ შორის;
– გენერალი ჰუსეინ სალამი (“ისრალმური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი”-ს მეთაური)
– გენერალი მოჰამედ ბაყერი (შეიარაღებული ძალების გენშტაბის უფროსი)
– გენერალი ღოლამ ალი რაშიდი (“ჰათამ ალ-ანბია”-ს ცენტრალური შტაბის უფროსი)
– გენერალი ამირ ალი ჰაჯიზადე (IRGC-ის საჰაერო და კოსმოსური ძალების მეთაური)
– გენერალი ესმაილ ყაანი (“ყოდსის ძალები”-ს მეთაური)
ირანის ჯანდაცვის სამინისტროს მონაცემებით, ოპერაციას, სულ მცირე, 73 ადამიანი ემსხვერპლა, მათ შორის სამოქალაქო პირებიც. ათეულობით დაჭრილია. თეირანში რამდენიმე უბანში ელექტროენერგია გაითიშა, დაზიანდა კომუნიკაციის ინფრასტრუქტურაც.
ირანის საპასუხო ქმედებები
მალევე ოპერაციის დაწყებიდან, ირანმა წამოიწყო საპასუხო შეტევა. დაახლოებით 100 დრონი და რამდენიმე ბალისტიკური რაკეტა გაუშვეს ისრაელის მიმართულებით. ნაწილი მათგანი გზაშივე გაანადგურა ისრაელის ავიაციამ.
საერთაშორისო რეაქცია
• აშშ-მ განაცხადა, რომ არ იყო ჩართული ოპერაციაში და მოუწოდა მხარეებს თავშეკავებისკენ.
• გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია მოითხოვს ცეცხლის დაუყოვნებლივ შეწყვეტას.
• საუდის არაბეთი, თურქეთი და საფრანგეთი ღრმად შეშფოთებას გამოხატავენ და ომის ესკალაციის საფრთხეზე საუბრობენ.
რატომ ახლა?
ექსპერტთა შეფასებით, ისრაელის მხრიდან მოქმედება მოტივირებული იყო ახალი სადაზვერვო ინფორმაციის მიღებით, რომელიც მიუთითებდა, რომ ირანი ბირთვული იარაღის შექმნასთან ძალიან ახლოს იყო. ამასთან, იერუსალიმში დიდხანს განიხილავდნენ პრევენციული დარტყმის შესაძლებლობას — სანამ ირანის პროგრამა არ განავითარებდა ბირთვულ შესაძლებლობას. ამავდროულად, როგორც ბოლო პერიოდში ვნახეთ, შტატები-ირანის მოლაპარაკებებიც არაფრის მომცემი ჩანს, დროს წელავს და ისევ აიათოლას რეჟიმისთვისაა სასიკეთო.
დასკვნა
ოპერაცია “აღმავალი ლომი” შესაძლოა იქცეს გარდამტეხ წერტილად ახლო აღმოსავლეთის დაძაბულობის ისტორიაში. ისრაელმა მსოფლიოს მკაფიო გზავნილი გაუგზავნა: მისი უსაფრთხოება არ წარმოადგენს მოლაპარაკების საგანს. თუმცა პასუხის გაცემის საფრთხე რეალურია — რეგიონი სახიფათო ესკალაციის ზღვარზეა.
ავტორი: მიხეილ ხაჩიძე