პროვოკაცია და ფეიკი – სკოლებში არსებული ასაფეთქებელი ნივთიერებების შესახებ ცრუ შეტყობინებების გავრცელება, სავარაუდოდ, უკრაინიდან მოხდა

„ამ სკოლებში ბავშვებს ჩავცხრილავთ. ოცი ადამიანი ვართ და არ გვეშინია, პოლიცია ვერ დაგვიჭერს… ისტორიაში შევალ… დაელოდეთ უახლეს ინფორმაციებს…“ – ეს მცირედია იმ შეტყობინებებიდან, რომლებიც 21 აპრილს, გვიან ღამით ტელეგრამარხებზე გავრცელდა.

მუქარის შემცველმა შეტყობინებებმა საქართველოს მოსახლეობა დააპანიკა. აღსანიშნავია ისიც, რომ სკოლებსა და სავაჭრო ცენტრებში ასაფეთქებელი ნივთიერებების არსებობის შესახებ ინფორმაცია რუსთაველის გამზირზე მიმდინარე აქციის პარალელურად გავრცელდა.

რა დგას ცრუ შეტყობინების უკან და რა მიზანი აქვს მას?

სავაჭრო ცენტრებსა და სასწავლო დაწესებულებებში 2023 წლის 30 დეკემბრის შემდეგ, საქართველოში არაერთხელ მოუწიათ ასაფეთქებელი მოწყობილობების ძებნა, ბათუმსა და თბილისში.

ამ ეტაპზე ზუსტად არ სახელდება ქვეყანა, საიდანაც საქართველოში ცრუ განგაში ატეხეს. გავრცელებული ინფორმაციით, შეტყობინებები საზღვარგარეთის სხვადასხვა ქვეყნიდან მოდიოდა.

არაოფიციალური ვერსიით, 21 აპრილს გავრცელებული ყალბი ინფორმაცია ასაფეთქებელი ნივთიერებების შესახებ სავარაუდოდ, უკრაინიდან შემოვიდა.

ცრუ შეტყობინებით დაწყებულ პროცესს შესაძლოა, ჰქონდეს თავისი მიზნები: შიშისა და პანიკის დათესვა… ასევე მიზანი შეიძლება იყოს უსაფრთხოების სისტემის შემოწმება – როგორ რეაგირებს სახელმწიფო, მისი სტრუქტურები ტერორისტულ საფრთხეებზე – რა ძალებით, რა საშუალებებით…

ასევე, მნიშვნელოვანია პერიოდი, თუ როდის ხდება მსგავსი ცრუ შეტყობინების გავრცელება. ალბათ, შემთხვევითი არ არის, რომ ამჯერად ტელეგრამარხებით გავრცელებული ფეიკი საქართველოში მიმდინარე პოლიტიკურ მოვლენებს, კერძოდ კი „გამჭვირვალობის კანონის“ საწინააღმდეგო აქციებს დაემთხვა.

პრაქტიკა სხვადასხვა ქვეყანაში

საფრანგეთი

ცრუ შეტყობინებები თითქმის ყველა ქვეყნის პრობლემაა; მაგალითად CBS NEW რამდენიმე დღის წინ იტყობინებოდა, რომ დასავლეთ საფრანგეთის პოლიციაში დაკითხეს 13 წლის მოზარდი, სულ ცოტა, 380 ცრუ შეტყობინების ბრალდებით. ის აეროპორტებს, სასამართლოებსა თუ უნივერსიტეტებს შეტყობინებებს ელექტრონული ფოსტისა და სატელეფონო ზარების მეშვეობით უგზავნიდა. სავარაუდოდ, იყენებდა კერძო ვირტუალურ ქსელს, რომელიც მალავს შეტყობინების წყაროს.

მოლდოვა

2022 წლის ივლისში ცრუ შეტყობინებების ტალღამ მოლდოვას გადაუარა. 3 კვირის განმავლობაში, პოლიციაში შევიდა 50-ზე მეტი შეტყობინება – კიშინიოვსა და ქვეყნის სხვა ნაწილებში – 100 სხვადასხვა ორგანიზაციის დანაღმვასთან დაკავშირებით. კიშინიოვში ითქვა, რომ პროცესი საზღვარგარეთიდან იმართებოდა და მასში არასრულწლოვნები იყვნენ ჩართული, მათ შორის, მათივე თქმით, რამდენიმე უკრაინელი.

ბელორუსი

მიმდინარე წლის თებერვალში ცრუ შეტყობინებებს ტალღამ ბელორუსსა და რუსეთის რამდენიმე რეგიონსაც გადაუარა. კერძოდ, ტელეგრამარხზე შეიქმნა რამდენი ჯგუფი სახელწოდებით „Brest“, საიდანაც იგზავნებოდა მუქარის შემცველი შეტყობინებები ბელორუსის რესპუბლიკის მცხოვრებლების წინააღმდეგ.

მალევე, ბელორუსის პროკურატურამ დაადგინა, რომ შეტყობინებები იგზავნებოდა უცხო ქვეყნების, მათ შორის უკრაინის სააბონენტო ნომრებიდან. ბელორუსული მხარის თქმით, ეს არ ყოფილა დიდი სიურპრიზი სამართალდამცველებისთვის, ვინაიდან იმავე პერიოდში მსგავსი გზით გავრცელდა ცრუ შეტყობინებები სამთავრობო დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების დანაღმვის შესახებ.

„შესაძლოა, ცრუ შეტყობინებების უკან, რომლებმაც უკვე ბრესტამდეც მიაღწია, „უკრაინის საინფორმაციო და ფსიქოლოგიური ოპერაციების ცენტრი“ დგას. მსგავსი საინფორმაციო თავდასხმა ჩვენი ქვეყნის ერთ-ერთი რეგიონის მცხოვრებლებზე უკვე განხორციელდა. ახლა, უკვე, ამ ყველაფერმა ბრესტამდეც მიაღწია“, – აცხადებდნენ ბელორუსის სამართალდამცავ ორგანოებში.

ყაზახეთი

სკოლებზე მასობრივი თავდასხმის შესახებ ცრუ ინფორმაცია 2024 წლის თებერვალში ყაზახეთის რამდენიმე ქალაქშიც გავრცელდა. მშობლებმა ბავშვები სკოლებში არ გაუშვეს და ქვეყანა სრულმა პანიკამ მოიცვა. აღნიშნულ ფაქტზე ქვეყნის სამართალდამცველებმა წინასწარი გამოძიება დაიწყეს. პოლიციამ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში უსაფრთხოება გააძლიერა. მოგვიანებით ცნობილი გახდა გზავნილების ავტორი – 18 წლის ბიჭი, რომელიც უკრაინის მოქალაქე აღმოჩნდა.

მიმდინარე წლის 19 აპრილს ყაზახეთში, „მესენჯერით“ კვლავ გავრცელდა ინფორმაცია სკოლებზე მოსალოდნელი სავარაუდო თავდასხმის შესახებ. ასტანას საქალაქო პოლიციის დეპარტამენტის ცნობით, შეტყობინებებში ანონიმური ავტორი ცეცხლსასროლი იარაღის და დანების გამოყენებით ხოცვა-ჟლეტით იმუქრება და დარწმუნებულია, რომ ის „ისტორიაში შევა“, იუწყება Sputnik Kazakhstan-ის ვებგვერდი.

„ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც უკრაინის დაზვერვის სამსახურები ქვეყნის მასშტაბით ავრცელებენ მსგავს მესიჯებს. ყველაზე ხშირად მათ მშობელთა ჩათებში აგდებენ მოსახლეობის დასაშინებლად.
მთავრობამ მოსახლეობას მოუწოდა, მხოლოდ ოფიციალურ წყაროებს ენდონ და არ გაავრცელონ გადაუმოწმებელი ინფორმაცია“, – წერს გამოცემა.

ცნობიერების მანიპულატორების მთავარი იარაღი – ემოციებია. ხოლო სოციალური შფოთვის შექმნის ერთ-ერთი ვარიანტი „ნერვებზე“ მაქსიმალური ზეწოლაა. სწორედ ეს არის ცრუ შეტყობინებების გავრცელების მიზანიც.

22 აპრილს, სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურმა ერთ-ერთ „ტელეგრამ“ არხზე ტერორიზმთან დაკავშირებული ინფორმაციის გავრცელების საქმეზე განცხადება გაავრცელა:

„მიმდინარე წლის 21 აპრილს, სოციალურ ქსელებში, კერძოდ ინტერნეტ აპლიკაცია ტელეგრამში გავრცელებულ ინფორმაციასთან დაკავშირებით, თბილისის მასშტაბით საგანმანათლებლო დაწესებულებებსა და სავაჭრო ცენტრებში შესაძლო ასაფეთქებელი მოწყობილობების განთავსებისა და მოსალოდნელი თავდასხმების შესახებ მუქარის ფაქტებზე, სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის კონტრტერორისტული დანაყოფების მიერ მთელი ღამის განმავლობაში მიმდინარეობდა შესაბამისი ოპერატიულ-საგამოძიებო მოქმედებები.

სპეციალური კონტრტერორისტული ღონისძიებების შედეგად რაიმე სახის ასაფეთქებელი ნივთიერება ან მოწყობილობა აღმოჩენილი არ ყოფილა. აღნიშნულთან დაკავშირებით, სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის შესაბამისი დანაყოფი აგრძელებს ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიებებს“, – აღნიშნულია განცხადებაში.

სკოლებზე თავდასხმის შესახებ გავრცელებულ ინფორმაციასთან დაკავშირებით სუსი გამოძიებას აგრძელებს.

საჭიროების შემთხვევაში მიმდინარე ოპერატიული და საგამოძიებო ღონისძიებების ფარგლებში, შეტყობინებების ინიციატორის იდენტიფიცირების მიზნით, დახმარებისათვის ეცნობათ პარტნიორი ქვეყნების უწყებებს.

საქართველო გლობალური ანტიტერორისტული კოალიციის წევრია და საერთაშორისო თანამშრომლობის ხანგრძლივი პრაქტიკა აქვს.