“უცხოური აგენტების რეგისტრაციის აქტი” უკვე ძალაშია და მის აღსრულებას ანტიკორუფციული ბიურო უზრუნველყოფს. “ოცნება” არასამთავრობო და მედიაორგანოზაციებს კანონის დამორჩილებისკენ მოუწოდებს, წინააღმდეგ შემთხვევაში, პასუხისმგებლობა “ზუსტად ისეთი იქნება როგორიც აშშ-ში”.
არასამთავრობო ორგანიზაციები აცხადებენ, რომ კანონის ამოქმედების საპირწონედ, მათი მთავარი ინსტრუმენტია სოლიდარობა და კოორდინირებული მოქმედება. რაჟდენ კუპრაშვილის უწყებას უნდობლობას უცხადებენ და კითხვები აქვთ.
ომბუდსმენი ლევან იოსელიანი კი ამბობს, რომ ის მოლოდინები, რაც “გამჭვირვალობის კანონთან დაკავშირებით თავის დროზე არსებობდა, გადაჭარბებული იყო”. მისი თქმით, თვითონ კანონმდებლობა “არის ამერიკული და შესაბამისად, მის არადემოკრატიულობაზე საუბარი ზედმეტია”.
ანალიტიკოსების ნაწილი ამ მოსაზრებას ეთანხმება, ნაწილი კი აცხადებს, რომ კანონი რომც სიტყვა-სიტყვით თარგმნო, ის მაინც არ იმუშავებს ისე, როგორც აშშ-ში, რადგან ვერ იქნება მორგებული ქვეყნის სოციალურ და პოლიტიკურ გარემოს და ის “რეპრესიულ ფუნქციას შეასრულებს”.
კანონი ეხება არასამთავრობო და მედიაორგანოზაციებს და “ოცნების” შეფასებით, ამერიკული “ფარა”-ს ქართული ანალოგია, მესამე მოსმენით პარლამენტმა 1-ელ აპრილს მიიღეს, ამოქმედებისთვის 60 დღე იყო გასაზღვრული, მას შემდეგ რაც პრეზიდენტი ხელს მოაწერდა. დოკუმენტზე მიხეილ ყაველაშვილის ხელმოწერა ასევე 1-ლი აპრილით თარიღდება. კანონს სისხლის სამართლის კოდექსში ცვლილებები ახლავს თან.
“უცხოური აგენტების რეგისტრაციის აქტის” დარღვევა, გათვალისწინებული ვალდებულებების შეუსრულებლობა, ან არაჯეროვნად შესრულება ისჯება ჯარიმით, ან თავისუფლების აღკვეთით 5 წლამდე ვადით, იურიდიული პირი კი ისჯება ჯარიმით.
რას ნიშნავს “ოცნების” მოწოდება და ომბუდსმენის განცხადება
ანალიტიკოსი ვახტანგ ძაბირაძე “რეზონანსთან” აცხადებს, რომ კანონის ამოქმედებით “ოცნება” რეპრესიების ახალ ტალღას დაიწყებს არასამთავრობო ორგანიზაციებზე.
“ქართულმა ოცნებამ” ეს კანონი იმისთვის მიიღო, რომ არასამთავრობო სექტორის მიმართ რეპრესიები განეხორციელებინა. თუ ვლაპარაკობთ იმაზე, რომ რაღაცნაირად შეჩერდა ამის წინა კანონი, რომელიც ისევ არასამთავრობოების წინააღმდეგ იყო, ახლა, როგორც ჩანს, ჩათვალეს, რომ “ფარას” ამოქმედება სჯობს კანონად, ვიდრე ამის წინამორბედის.
ამ კანონს ისინი გარკვეული დროის შემდეგ, რეალურად აამოქმედებენ, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც საქმიანობას გააგრძელებენ, მოხვდნენ სწორედ ამ კანონის ზემოქმედების ქვეშ და “ქართულმა ოცნებამ” რეპრესიების ახალი ტალღა დიწყოს.
“ამერიკული კანონი რომ მართლაც სიტყვა-სიტყვით თარგმნო, ის მაინც არ იმუშავებს ისე, როგორც ამერიკაში მუშაობდა. ზოგადად, პარლამენტი იმისთვის არსებობს და ყველა ქვეყანას თავისი საკანონმდებლო ორგანო იმიტომ აქვს, რომ კანონს, რომელსაც ისინი იღებენ, მორგებული იყოს იმ ქვეყანაში არსებულ სოციალურ და პოლიტიკურ გარემოს. მაშინ ძალიან მარტივი გზით წავიდოდნენ, შეიქმნებოდა ერთი დიდი პარლამენტი, რომელიც ყველა ქვეყნისთვის მიიღებდა კანონს.
“ძალიან ცუდია, თუ იოსელიანი ასე ლაპარაკობს, რადგან ის პარლამენტის წევრი იყო და იქ რატომ იყო, ისიც კი, როგორც ჩანს, დღემდე ვერ გაუაზრებია. თორემ ასე როგორ შეიძლება თქვა, რომ რადგან ამერიკაშია კანონი, ის არ შეიძლება იყოს არადემოკრატიული? კანონი თავისთავად ცალკე აღებული, თუ მისი იმპლემენტაცია რომელიმე ქვეყანაში არ ხდება, რა თქმა უნდა, შეიძლება დემოკრატიული იყოს, მაგრამ ამერიკაში, სადაც ეს კანონი მოქმედებს, ასევე მოქმედებს დამოუკიდებელი სასამართლო.
“თუ აშშ-ში რომელიმე არასამთავრობო ორგანიზაცია იქნება, თუ პერსონას “ფარას” კანონი შეეხო, მაშინ შეუძლია სასამართლოში წავიდეს, გაასაჩივროს და სასამართლომ გადაწყვეტილება მიიღოს. საქართველოში სასამართლო ხომ არ არსებობს, ის ისევე ემორჩილება აღმასრულებელ ხელისუფლებას, როგორც სხვა ინსტიტუტები, ამიტომ საქართველოში ამ კანონის ამოქმედება ვერ იქნება დემოკრატიული და ის რეპრესიულ ფუნქციებს შეასრულებს”,- განაცხადა ვახტანგ ძაბირაძემ “რეზონანსთან”.
ანალიტიკოსი ედიშერ გვენეტაძე კი “რეზონანსთან” აცხადებს, რომ კანონს ყველა უნდა დაემორჩილოს. მისი თქმით, იოსელიანი მიხვდა, რომ “ფარა” “დემოკრატიულია”.
“ძველი რომაელები ამბობდნენ – “ყველა კანონი ცუდია, მაგრამ კანონი კანონია”-ო. ვის მოსწონს და ვის არა, ეს კანონს და სახელმწიფოს არ აინტერესებს. სახელმწიფოს აინტერესებს ის, რომ მან კონკრეტულ შემთხვევაში ის კანონი მიიღო, რომელიც მისი სახელმწიფოებრიობის არსებობისთვის სასიცოცხლოდ საჭირო და აუცილებელია, ამიტომაც მას ყველა უნდა დაემორჩილოს.
“ეს კანონი თუ აშშ-შია საჭირო, ჩვენთან რატომ არ არის? ამდენად, თითიდან სისხლის გამოწოვას ცდილობენ ეს მეხუთე კოლონა ენჯეოების სახით, რომელიც დაფუძნებული იყო თავად “დიფ სთეითის” მიერ და ახლა თითქოსდა თავის გადარჩენას ცდილობენ, მაგრამ ვერცერთ შემთხვევაში ამას ვერ მოახერხებენ, კანონი მიღებულია, კანონი უნდა აღსრულდეს და მათ იწილო-ბიწილოს არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს.
“ლევან იოსელიანი გონიერი კაცია, მაშინ 2023 წლის მარტის თვეში საყოველთაო ეიფორია იყო, ეს ძალიან კარგად გვახსოვს და სწორი დასკვნების გამოტანა ძნელი იყო. მერე შეხედა ამ გონიერმა კაცმა, გადაავლო თვალი აბსოლუტურად ყველაფერს – თუ აშშ-ში დემოკრატიულია, ჩვენთვის რატომ არის დიქტატორული და არააუცილებელი? აქედან გამომდინარე, ლაპარაკობს იმას, რაც რეალობაა”,- განაცხადა ედიშერ გვენეტაძემ “რეზონანსთან”.
რას ამბობენ “ოცნებაში
იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარე, არჩილ გორდულაძე მოუწოდებს არასამტავრობო და მედიაორგანიზაციებს კანონს დაემორჩილონ, წინააღმდეგ შემთხვევაში გატარდება მასში გათვალისწინებული ზომები.
„მათ შორის, ახლაც ისევ და ისევ დავალებით აკრიტიკებენ საქართველოში მოქმედ ამერიკულ კანონს. ამ კანონთან დაკავშირებით ამბობენ, რომ ეს მათზე რაიმე ზეგავლენას მოახდენს. განვმარტოთ რეალურად საქართველოში მოქმედი ამერიკული FARA რას ეხება: აშშ-ში ეს კანონი მიღებულია 1938 წელს – ეს კანონი დღემდე მოქმედია, იცავს ამერიკელების უსაფრთხოებას და მათ აძლევს შესაძლებლობას, რომ იცოდნენ, ვინ აფინანსებს მათ ქვეყანაში სხვადასხვა აქტივობას, რომელიც პირდაპირ არის კანონით განსაზღვრული.
“ისინი იცავენ თავიანთი ქვეყნის სუვერენიტეტს და იქიდან გამომდინარე, რომ რამდენიმე ათეული წელია აშშ-ს აქვს შესაძლებლობა, რომ თავისი ქვეყანა, შიდა უსაფრთხოება და ქვეყნის სუვერენიტეტი დაიცვას, ზუსტად ანალოგიურად აქვს ქართველებს და სახელმწიფოს, სუვერენიტეტის დასაცავად, ქვეყანაში უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, მათ შორის – გარედან დაფინანსებული არაერთი რევოლუციური სცენარის განვითარების მცდელობისგან და საზოგადოების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად საჭიროა, არსებობდეს საკანონმდებლო ცვლილებები.
“ზუსტად ანალოგიურად ვრცელდება საქართველოში მოქმედი ამერიკული კანონი, როგორც ეს ამერიკაში მოქმედებს. მაგალითად, დიპლომატიური კორპუსის წარმომადგენლებზე აშშ-ში “ფრა” არ ვრცელდება და საქართველოშიც ანალოგიურად არ გავრცელდება. ასევე, კანონით მთელი რიგი გამონაკლისებია განსაზღვრული და ყველას მოვუწოდებთ, რომ კეთილი ინებონ და წაიკითხონ…
“ყველას მოვუწოდებთ, რომ წაიკითხონ კანონი და დაემორჩილონ საქართველოში მოქმედ ამერიკულ კანონს. წინააღმდეგ შემთხვევაში პასუხისმგებლობა ზუსტად ისეთი იქნება, როგორიც აშშ-შია და მის ანალოგ, იდენტურ ქართულ კანონში შავით თეთრზეა გათვალისწინებული”, – განაცხადა გორდულაძემ.
ობუდსმენის პოზიცია
სახალხო დამცველი ლევან იოსელიანი ამბობს, რომ ის ის მოლოდინები, რაც “გამჭვირვალობის კანონთან” დაკავშირებით თავის დროზე არსებობდა, “გადაჭარბებული იყო”, მისი თქმით, “თვითონ კანონმდებლობა არის ამერიკული და შესაბამისად, მის არადემოკრატიულობაზე საუბარი ზედმეტია”.
„როდესაც გამჭვირვალობის კანონი დაინიცირდა, ჩემი პოზიცია იყო, რომ გამჭვირვალობა იყო ლეგიტიმური მიზანი და შესაბამისად, ჩვენ სამომავლოდ დავაკვირდებოდით, მოქმედებაში რამდენად შეზღუდავდა ამ კანონმდებლობის არსებობა კონკრეტული ადამიანების თუ არასამთავრობო ორგანიზაციების უფლებებს.
“ჩემი აზრით, ის მოლოდინები, რაც გამჭვირვალობის კანონთან დაკავშირებით თავის დროზე არსებობდა, გადაჭარბებული იყო. ამ კანონთან დაკავშირებითაც, თვითონ კანონმდებლობა არის ამერიკული და შესაბამისად, მის არადემოკრატიულობაზე საუბარი ზედმეტია. თუმცა იმ კონტექსტში, რა კონტექსტშიც ეს კანონმდებლობა იმოქმედებს, საქართველოს ვგულისხმობ, ჩვენ დავაკვირდებით, ამ კანონმდებლობის მოქმედება ხომ არ გამოიწვევს შეზღუდვებს ან ადამიანის უფლებების კუთხით პრობლემებს იმ სუბიექტების მიმართ, ვისაც ეს კანონმდებლობა მიემართება. ასეთს თუ ექნება ადგილი, რა თქმა უნდა, მე, როგორც სახალხო დამცველი, ამაზე საჯაროდ ვისაუბრებ”, – განაცხადა ლევან იოსელიანმა.