ექსპერტმა მამუკა არეშიძემ “თბილისელებთან” ინტერვიუში განაცხადა:
ორი დღეა, აქტიურად ვესაუბრები ჩვენს სომეხ კოლეგებს და უმეტესობა ვარაუდობს, რომ არსებული ფორმულით არსებობის შემთხვევაში სომხური სახელმწიფო 5-6 წელიწადში აღარ იქნება. ისინი ყვებიან იმ ვითარების შესახებ, რაც შექმნილია სომხეთში, ხალხის ზურგს უკან გარიგებების შესახებ. ისეთი სერიოზული ხალხია, გამიკვირდა კიდეც მათი მხრიდან ასეთი სასოწარკვეთილება. იმის თქმა მინდა, რომ ჩვენ მარტონი არ ვართ და მხოლოდ ჩვენ არ გაგვჩენია ეს კითხვა. ჩვენი საუბარი უფრო მარტივი რომ გახდეს აღსაქმელად, მინდა, მოვიტანო ის ფორმულა, რომელიც სომეხი პოლიტოლოგების საუბრიდან ჩანს: მათი აზრით, სომხეთის გარეშე გარიგდნენ დიდი სახელმწიფოები, რაშიც ჩართული იყო სომხეთის ზოგიერთი პოლიტიკური მოღვაწეც, არ გამორცხავენ, რომ პრემიერ-მინისტრიც. და მიტომაც აკეთებენ ასეთ მძიმე პროგნოზს. მოჰყავთ იმის მაგალითი, თუ ბოლო ორი წლის განმავლობაში რამდენი მილიონი დოლარი გადაირიცხა სომხეთში „ვი თი ბი ბანკის“ მეშვეობიობით. თავდაპირველად, ეს ხდებოდა მოსკოვის გავლით, შემდეგ უკვე დაეზარათ და პირდაპირ ბაქოდან რიცხავდნენ ფულს. ყვებიან სერჟ სარგისიანსის, ქოჩარიანის, ფაშინიანის როლზე ყარაბაღის შესახებ, მოკლედ, ისეთი ფაქტები მოჰყავთ, რომ მოსასმენადაც კი რთულია. ეტყობა, სასოწარკვეთილებამ ჯებირები გაარღვია, იმიტომ რომ ამ ხალხისგან მე ასეთი არადინჯი საუბარი არასდროს მომისმენია. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ მთავარია ფარული გარიგება მსხვილ სახელმწიფოებს შორის. თუმცა, ჩვენგან განსხვავებით, სომხეთის თან კეკლუცობა და თან პოზაში დგომა რუსეთთან შედარებით ახალი მოვლენა იყო რეგიონული პოლიტიკისთვის. ჩვენი პოზიცია, ერთი შეხედვით ურყევია, ჩვენ ვიქცევით, როგორც დასავლეთის ერთადერთი მოკავშირე რეგიონში და, აქედან გამომდინარე, უფრო იმედიანად შეგვიძლია, ვიყოთ. მაგრამ აქ სხვა რამეცაა: ავღანეთი ძალიან ცუდი მაგალითია, იმ თვალსაზრისით, რომ პოლიტიკური ისლამის დამარცხება, როდესაც მას მხარს უჭერს მოსახლეობის გარკვეული ნაწილი, შეუძლებელია. აი, ამ დასკვნის გამოტანა შეიძლება და მე ამას არ ვამბობ მხოლოდ ავღანეთის მაგალითზე. ევროპის მაგალითზეც ვხედავთ, რომ პოლიტიკური ისლამის გავლენები რეგიონში, რასაც ჰქვია ძველი ევროპა, დღითიდღე მატულობს და ერთგვარი ანკლავებიც კი გაჩნდა ძველი ევროპის ტერიტორიაზე, სადაც ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლებს არ შეუძლიათ შესვლა, მათ შორის, არც პოლიციას, თუ საარმიო ოპერაცია არ მოაწყვეს, როგორც ეს მოხდა ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში. ამან განაპირობა ფრანგი სამხედროების წერილი, რომელიც მათ მაკრონს გაუგზავნეს, რომ სამოქალქო ომის ზღვარზე დგას საფრანგეთი. სხვათა შორის, აშშ-შიც მისწერეს იმავე შინაარსის წერილი სამხედროებმა ხელისუფლებას.
– ოღონდ აქვე ვიტყვი, რომ აშშ-ში ადგილობრივი მოსახლეობის პოზიცია უფრო მყარია, ვიდრე საფრანგეთში.
– ბევრად. უბრალოდ, მე ახლა ევროპაზე ვლაპარაკობ. მოკლედ, ერთ დასკვნას, რომ ძლიერი სახელმწიფოები ფარულ გარიგებებს დებენ, ემატება მეორეც – თავისი გასჭირვებია ევროპას, ამას ემატება ისიც, რომ ნეოლიბერალური მიდგომის გამო ევროპული სახელმწიფოების ხელისუფლებებში მოდიან სუსტი ადამიანები. ტრანსნაციონალური კორპორაციების მიერ შექმნილ პოლიტიკას სჭირდება ადამიანი, რომელიც უსიტყვოდ შეასრულებს მავანის ნება-სურვილს. ანგელა მერკელი, ფაქტობრივად, უკანასკნელი მოჰიკანი იყო ევროპული პოლიტიკის. თითქმის ყველა სხვა სახელმწიფოს ლიდერები არიან უსახური პოლიტიკური ფიგურები, რომლებიც თამაშობენ სხვის თამაშს და შედეგიც შესაბამისია.
– ეს სხვა ვინაა?
– არ მინდა, ვილაპარაკო შეთქმულების თეორიებით, მაგრამ ის, რომ აშშ-მა თავის დროზე წამოიწყო სამხედრო ოპერაციები ერაყსა და შემდეგ ავღანეთში, მართალია, გარკვეულწილად განპირობებული 11 სექტემბრის ტერაქტით, მაგრამ, ამერიკელი ექსპერტების ნაწილის აზრით, ამაში დიდი წვლილი მიუძღვის იარაღის მწარმოებელ მსხვილ კორპორაციებს. ის, რომ იარაღით ვაჭრობა დღეს მსოფლიო ტრენდია და ამ საქმიანობით დაკავებული ადამიანები ქმნიან პოლიტიკას, დაადასტურა კეზერაშვილის მაგალითმაც. მარტო კეზერაშვილი არ არის ჩართული ამ სქემაში, მაგრამ, მიუხედავად იმისა, რომ ჰილარი ქლინთონი იქნება ეს, ჯონ ტეფტი თუ სხვა, რომლებიც უაღრესად აგრესიულად იყვნენ განწყობილები კონკრეტულად ამ პიროვნების მიმართ და საქართველოს მაშინდელ ხელისუფლებაზე მიუთითებდნენ, როგორც იარაღით ვაჭრობის უკანონო საერთაშორისო სქემის წარმომადგენლებზე, მაინც ვერავინ ვერაფერი მოახერხა. საერთოდ, საერთშორისო მასშტაბით იარაღით უკანონო ვაჭრობის გამო მხოლოდ რამდენიმე ადამიანია დაკავებული და ისინიც იმიტომ დააკავეს, რომ მათ მეტისმეტი მოინდომეს. იმას ვამბობ, რომ სამხედრო კონფლიქტები შეიძლება, პოლიტიკური მოსაზრებებით იგეგმება და იწყება, მაგრამ შემდეგ უკვე იარაღის მწარმოებელი ჯგუფებისა და ტრანსნაციონალური კორპორაციების გემოვნებით ვითარდება. ამბობთ, რომ ამერიკელებმა ავღანეთში 84 მილიარდის შეიარაღება დატოვეს, რომელსაც ისინი, უდიდესი ალბათობით, გამოიყენებენ ცენტრალურ აზიაში რუსეთისა და ჩინეთის წინააღმდეგ. შესაძლებელია, ასეც მოხდეს.
– მაგრამ ამის გარანტია, ხომ, არ არსებობს?
– რასაკვირველია, არანაირი გარანტია არ არსებობს, მაგრამ მედალს ორი მხარე აქვს და, მეორე მხრივ, 84 მილიარდის ქონება რომ დატოვეს, იმას ხომ შევსება სჭირდება?! აშშ-ის ქმედებამ, სამწუხაროდ, ბიძგი მისცა იდეას, რომ ამერიკა არ არის სანდო პარტნიორი და ეს, ხომ, პირველი შემთხვევა არ არის?! ბოლო 40 წლის განმავლობაში ამერიკელებმა ეს უკვე მეორედ გააკეთეს: ჯერ – საიგონში, სამხრეთ ვიეტნამში და ახლა – ავღანეთში, სადაც თავიანთი მომხრეების დიდი ნაწილი, ფაქტობრივად, მიატოვეს და წამოწყებული პროცესები გააჩერეს.
– თუმცა ისიც ვთქვთ. რომ ჯარების გამოყვანაზე რამდენიმე წლის განმავლობაში საუბრობდნენ ამერიკელები.
– კატეგორიულად არ გეთანხმებით, იმიტომ რომ ზუსტად აი, ის, რაც თქვენ მითხარით, გადაფარა გამოყვანის ტემპმა. გამოყვანაზე სააუბრობდნენ ჯერ კიდევ ობამას დროს და ეს დაგეგმილიც იყო, მაგრამ სწორედ ამით შეინიღბა ის ფაქტი, რომ ფართხა-ფურთხით გამოვიდნენ ზუსტად იმისთვის, რომ გამართლებული ყოფილიყო იმ შეიარაღების დატოვება. ეს ხომ არ ყოფილა ორგანიზებული გამოსვლა?! ავღანეთიდან თითქმის დაქცეული საბჭოთა კავშირის გამოსვლაც კი ბევრად ორგანიზებული ჩანდა გარედან. მართალია, მათაც დატოვეს იარაღი და საკმაო რაოდენობით: იარაღის ბოლო საწყობი ახლახან ჩაიგდეს ხელში თალიბებმა. იმის თქმა მინდა, რომ ერთ ვექტორზე ჩამოკიდება, რადგან ჩვენ საპარტნიორო სიტყვას ვასრულებთ, კონტრპროდუქციულია, არ ვიტოვებთ მანევრის საშუალებას, მინდობილები ვართ უფროს პარტნიორებს. ხაზგასმით ვამბობ სიტყვა „უფროსს“ და ჩვენი საგარეო პოლიტიკა წლების განმავლობაში უაღრესად შეზღუდულია. მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო პრემიერი ცდილობს, გაააქტიუროს, განსაკუთრებით, რეგიონული პოლიტიკა, იმდენი დროა დაკარგული, რომ არც კი ვიცი, როგორ მოხერხდება ამის აღდგენა. უფრო ზუსტად, თავიდან შექმნა, იმიტომ რომ არც არასდროს გვქონია არც რეგიონული და არც ზოგადად საგარეო პოლიტიკა. მაგრამ, ყოველ შემთხვევაში, მიმდინარე მოვლენებმა კიდევ ერთხელ გაუსვა ხაზი, რომ მიუხედვად ქვეყნის სიმცირისა, მას მაინც შეუძლია, გადადგას გარკვეული პოლიტიკური ნაბიჯები, სხვაგვარად ის განწირულია. სომხეთი ამის საუკეთესო დასტურია.
– ცოტა არ იყოს ყურში მომხვდა, რომ ლავროვის განცხადებას უპასუხა არა ჩვენმა საგარეო უწყებამ, არამედ აშშ-ის ელჩმა საქართველოში. ყველაფერი სწორად თქვა ქალბატონმა ელჩმა, მაგრამ ფორმაც ხომ აქვს ყველაფერს?
– საქმე ის არის, რომ ქართველმა პოლიტიკოსებმა თავიანთი არასწორი საქციელითა და ერთმანეთთან მუდმივი კინკლაობით, ვერა და ვერ შექმნეს სახელმწიფოს განვითარების ძლიერი ბაზა და გარდა ამისა, საქმე იქამდე მიიყვანეს, ეს, განსაკუთრებით, მიშელის დოკუმენტს ეხება, რომ ჩვენი სუვერენიტეტის ნაწილი გადააბარეს ჩვენს პარტნიორებს. მთლად მართვის სადავეები არ მიუციათ, მაგრამ არც არაფერი დაუკლიათ. ეს უმძიმესი შეცდომაა, მე თუ მკითხავთ. გარკვეულწილად, ეს ავტომატურადაც მოხდა, იმდენად მეორეხარისხოვნი პრობლემებით დაკავდა ჩვენი პოლიტელიტა, რომ ჩვენი პარტნიორები იძლებულები გახდნენ, ჩარეულიყვნენ, ჩარევამ კი ჩათრევა იცის, ჩათრევის შემდეგ კი იღებ პასუხისმგებლობას და კელი დეგნანის ეს განცხადებაც ამ პასუხისმგებლობის დემონსტრირებაა, სხვათა შორის.
– ანუ ეს შეპასუხება შეიძლება, მივიჩნიოთ გარანტიად, რომ ჩვენი რეგიონიდან აშშ არ გადის?
– დღეს ამის პერსპექტივა არ ჩანს. შავი ზღვის აუზის კონტროლის სურვილი, სხვა გარემოებებსაც რომ თავი დავანებოთ, აიძულებს „ნატოსა“ თუ სხვა დასავლურ სტრუქტურებს, რომ საქართველოსთან სტაბილური ურთიერთობა ჰქონდეს. საქართველოს ხელისუფლებას, რომელიც ზოგჯერ მოულოდნელ ნაბიჯებს დგამს დასავლეთისადმი და ამ ნაბიჯებს ჩვენი ოპოზიცია, ჩვეულებისამებრ, რუსეთთან დაახლოების სურვილით ხსნის, ძალიან კარგად ესმის, რომ ერთია ევროკავშირი და მეორე – „ნატო“. „ნატოსთვის“ კი ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ საქართველო იყოს სტაბილური, ქვეყანა სტაბილური ხელისუფლებით და დასავლური ორიენტაციის ერთგული.